p>
"Onlar hem asya'nın göklerini aydınlattılar, hem insanlığın ufkunu genişlettiler..."

"İki ordu Dandanakan denen yerde karşılaştı", "Malazgirt Savaşı ile Anadolu'nun kapısı Türklere açıldı", "Almanlar yenilince biz de yenilmiş sayıldık..." Sıkıcı tarih kitaplarının bezdirici cümleleri. En ateşli delikanlıyı bile önsüz ve sonsuz, basık ve ışıltısız bir koridorun içerisinde yürüten tuhaf bilgiler. Ezberlenen savaşlar, ezberlenen isimler, ezberlenen mekanlar... ve en korkuncu: Ezberlenen tarih!

Bu topraklarda yetişmiş vasat bir genç için tarih, lise kitaplarının çirkin ebatlarıyla sınırlı kaldı. Okuma işine henüz girişmiş olanlar ya magazinel tarihi romanları buldu karşılarında ya da tüm bir tarihin jelatinli bir komplodan ibaret olduğunu savunan makaleleri... Dandanakan Savaşı'nın Malazgirt Meydanı'ndaki aksini anlatmadı hiç kimse. Sultan Alparslan'ın Birinci Dünya Savaşı'na katılışını hayal edemedik aynı sebeple. Tarih anlatılarımız 'yenik sayılmakla' bitti hep böylece.

Bu gözle bakıldığında (ki, mütemadiyen bu gözle bakılmalı) Asya'nın Kandilleri muhterem bir başucu eseri olarak şayan-ı dikkat!

Yazar Halime Toros'un aynı adlı belgeseli ile birlikte ortaya çıkan Asya'nın Kandilleri adlı belgesel-kitap, aziz ve kadim medeniyetimizin izlerini süren, beyin hücreleri arasında safları sıklaştıran, uzakları yakın sayan, kuzenleri kardeş yapan benzersiz bir çalışma.

'Muhaddislerin Efendisi' İmam Buhari'den 'Tababetin Hükümdarı' İbn-i Sina'ya, 'Türk Dilinin Taçsız Hükümdarı' Kaşgarlı Mahmut'tan 'Orta Asya Göklerindeki Yıldız' Ahmet Yesevi'ye, 'Tahtta Oturan Alim' Uluğ Bey'den 'Şerefli Oğul' Ali Kuşçu'ya kadar su gibi aziz medeniyetimizin krokisini çizen aziz bilgeler... 'Yeryüzünün Kraliçesi' Semerkand'dan 'Belayı Defeden Hâce'nin memleketi Buhara'ya, 'Güneşin Doğduğu Ülke' Horasan'dan 'Küçük Şam' Meraga'ya, 'Nısf-ı Cihan' Isfahan'dan 'Dünya Şehirlerinin Gözbebeği' Herat'a kadar kadim medeniyetimizin ilk fotoromanının yapıldığı kadim beldeler... Halime Toros, Asya'nın Kandilleri'nde bilgelerimizi ve beldelerimizi bize tekrar anlatıyor. Bambaşka simaların bambaşka dillerde ümit telkin ettiği uçsuz bucaksız bir coğrafyada, aslında tüm simaların aynı yüze baktığını ve tüm coğrafyanın aynı merkezden ilham alınarak inşa edildiğini 'belgeleriyle' ispatlıyor. Halime Toros'un mütevekkil ifadeleri, tarih boşlukları arasında samimi bir hesaplaşmanın sevimli taktiklerini sunuyor. Öyle ki, bu sayede Fuzuli'nin Registan Meydanı'nda bir beyit ateşlemesine ya da Yusuf Has Hacib'in Herat saraylarında dolaşmasına şaşırmıyoruz.

Üç bölümden oluşan kitabın ilk bölümü, bahsi geçen belgeselin metinlerinin 'kitaplaştırılmış' hali. Bu bölümde, 13 bölümlük belgeselin her bir bölümünde 'hayatı ve eserleri' anlatılan 13 bilgenin isimlerini görüyoruz. Kitabın 'Gezi Notları' başlıklı ikinci bölümü ise, belgesel çalışması sırasında yazarın 'soluklandığı' beldelerin ışıltılı hikayelerine yer veriyor. "Evvel Zaman İçinde, 'Yitik Zaman Peşinde...'" adlı bölümde ise Zerdüşt'ün doğumuyla başlayıp Fuzuli'nin vefatıyla son bulan ve muhteşem bir donanımla hazırlanmış iddialı bir kronoloji, kitabı mükemmel hale getiriyor.

Halime Toros'un bereket dolu çabası ve Hece Yayınları'nın mübarek gayreti ile kitaplığımızın 'olmazsa olmazlar' rafında dolaşmaya aday Asya'nın Kandilleri kitabını, neşeli bir saygı, muhabbetli bir inanç ve konsantre bir huşu ile tavsiye ediyoruz.