'Çağdaşlaşmak için Cumhuriyet şart değildir' diyerek Osmanlı'dan ve düzeninden vazgeçmeden de çağdaşlaşılabileceği iddiasında olanlar var. Unuturlar ki, Osmanlı olmak, üç kıtaya yayılmış altmıştan fazla etnik ve dini cemaati yeniden bir araya toplamayı gerektirir. Oysa günümüzde buna razı olacak bir tekini bulmazlar. Asıl sorun, son ikiyüz yılda itile itile Anadolu'ya sıkıştırılmış farklı bölgelerin insanlarını aynı hamurda yoğururken çağdaşlaşmayı gerçekleştirmektedi. Üç yüzyıl dünyaya örnek olan Osmanlı, sisteminin bozulduğunu fark edince iki yüzyıl boyunca onu değiştirmeden düzeltmeye çabaladı. Başaramayınca da önünde yükselen Batı örneğiyle yarı yarıya kaynaştırarak (Tanzimat) geriliğini aşmayı denedi. Yine yetmedi ve deneyim sırasında son nefesini verdi. Yeni bir başlangıç şarttı... Eskisinin ikilemlerini yinelemeyen bir başlangıç. Atatürk bu adımı attı.